Πανελλήνιες 2019: Οι απαντήσεις στην Νεοελληνική Γλώσσα

Σε απόσπασμα από το βιβλίο του Norberto Bobbio «Το μέλλον της δημοκρατίας», εξετάστηκαν στο μάθημα της Νεοελληνικής Γλώσσας - Έκθεσης οι φετινοί τελειόφοιτοι.

 

Οι μαθητές κλήθηκαν να αναπτύξουν τις ιδέες τους σε άρθρο, το οποίο θα δημοσιευτεί στην ηλεκτρονική εφημερίδα του σχολείου τους και αφορούσε στη Δημοκρατία και τη συμμετοχή των πολιτών. Συγκεκριμένα το θέμα ήταν το εξής:

 

«Για να διατηρούν τις βασικές τους αρχές, οι σύγχρονες δημοκρατίες βασίζονται στη δράση των ενεργών πολιτών».

 

Συγκεκριμένα οι μαθητές έπρεπε να γράψουν ένα άρθρο 500 με 600 λέξεις, όπου θα παρουσιάσουν τεκμηριωμένα τις θέσεις τους για το θέμα, εστιάζοντας: α. στις ενέργειες με τις οποίες ο πολίτης κάνει πράξη τη δημοκρατία στην καθημερινότητά του, και β. στις δράσεις με τις οποίες το σχολείο μπορεί να συμβάλλει στη διαμόρφωση ενεργών πολιτών με δημοκρατικό ήθος.

 

 

Αυτά είναι τα θέματα στη Νεοελληνική Γλώσσα:

 

Α. «Επίκληση των αξιών της δημοκρατίας»

 

«Χρειάζεται μια απάντηση στο βασικό ερώτημα που άκουσα να επαναλαμβάνεται συχνά, κυρίως από τους νέους οι οποίοι τόσο εύκολα αυταπατώνται κι εξίσου εύκολα απογοητεύονται: Αφού η δημοκρατία είναι κατά κύριο λόγο ένα σύνολο διαδικαστικών κανόνων, πώς μπορούμε να έχουμε την απαίτηση να βασιζόμαστε στους «ενεργούς πολίτες»; Για να έχουμε ενεργούς πολίτες, δεν χρειάζονται άραγε και ιδανικά; Και βέβαια χρειάζονται τα ιδανικά. Πώς όμως να μην πάρουμε υπόψη μας τις μεγάλες ιδεολογικές συγκρούσεις που δημιούργησαν αυτούς τους κανόνες; Θέλετε να δοκιμάσουμε να τις απαριθμήσουμε; Πρώτο μεταξύ όλων συναντάμε μέσα από αιώνες αμείλικτων θρησκευτικών πολέμων το ιδανικό της ανοχής. Αν σήμερα απειλείται η ειρήνη στον κόσμο, η απειλή προέρχεται για άλλη μια φορά από τον φανατισμό, δηλαδή από την τυφλή πίστη στη δική μας αλήθεια και ότι αυτή μπορεί να επιβληθεί με τη βία. Δεν χρειάζονται παραδείγματα· τα έχουμε καθημερινά μπροστά στα μάτια μας. Έπειτα έρχεται το ιδανικό της μη βίας. Ποτέ μου δεν ξεχνώ τη διδαχή του Καρλ Πόπερ*, σύμφωνα με την οποία αυτό που ουσιαστικά διακρίνει μια δημοκρατική εξουσία από μια μη δημοκρατική είναι πως μονάχα στην πρώτη οι πολίτες μπορούν να ξεφορτωθούν τους κυβερνώντες χωρίς αιματοχυσίες. Οι τυπικοί κανόνες της δημοκρατίας, που τόσο συχνά γίνονται αντικείμενο χλευασμού, εισήγαγαν για πρώτη φορά στην ιστορία τρόπους συμβίωσης που είχαν στόχο την επίλυση των κοινωνικών συγκρούσεων χωρίς τη χρήση βίας. Μόνον εκεί όπου οι κανόνες αυτοί γίνονται σεβαστοί, ο αντίπαλος δεν θεωρείται πλέον εχθρός που πρέπει να εξοντωθεί αλλά αυτός που μας αντιπολιτεύεται και αύριο μπορεί να πάρει τη θέση μας. Τρίτο, το ιδανικό της σταδιακής ανανέωσης της κοινωνίας μέσα από την ελεύθερη αντιπαράθεση των ιδεών και την αλλαγή της νοοτροπίας και του τρόπου ζωής. Μόνο η δημοκρατία επιτρέπει τη διαμόρφωση και την εξάπλωση των ειρηνικών επαναστάσεων, όπως συνέβη τις τελευταίες δεκαετίες με την αλλαγή στις σχέσεις των δύο φύλων, που ίσως να είναι η μεγαλύτερη επανάσταση της εποχής μας. Τέλος, το ιδανικό της αδελφότητας (η fraternité της Γαλλικής Eπανάστασης). Η ιστορία του ανθρώπου είναι σε μεγάλο βαθμό ιστορία συγκρούσεων αδελφοκτόνων. Στο έργο του Φιλοσοφία της Ιστορίας ο Χέγκελ** χαρακτήρισε την Ιστορία ως «απέραντο σφαγείο». Μπορούμε να τον διαψεύσουμε; Σε καμία χώρα του κόσμου δεν υπάρχει περίπτωση να διαρκεί επί μακρόν η δημοκρατία δίχως να γίνει ήθος και συμπεριφορά.

 

Πώς όμως μπορεί να γίνει αυτό δίχως την αναγνώριση της αδελφότητας που ενώνει όλους τους ανθρώπους σε ένα κοινό πεπρωμένο; Η αναγνώριση αυτού του γεγονότος είναι τόσο περισσότερο αναγκαία σήμερα, που καθημερινά συνειδητοποιούμε αυτό το κοινό πεπρωμένο και θα έπρεπε να ενεργήσουμε με συνέπεια όσο υπάρχει ακόμα αυτή η μικρή φλόγα της λογικής που φωτίζει την πορεία μας».

 

Απόσπασμα από το βιβλίο του Norberto Bobbio, Το μέλλον της δημοκρατίας, μετάφραση Π. Ράμος. Θεσσαλονίκη: Παρατηρητής, 1993, σελ. 49-51. 

 

A1. Να γράψετε στο τετράδιό σας την περίληψη του κειμένου που σας δόθηκε (90-110 λέξεις). Μονάδες 25 

Β1. Να επαληθεύσετε ή να διαψεύσετε, με βάση το κείμενο, τις παρακάτω προτάσεις, γράφοντας στο τετράδιό σας δίπλα στο γράμμα που αντιστοιχεί σε κάθε πρόταση τη λέξη Σωστό ή Λάθος: 

α. Κυρίως οι νέοι αμφισβητούν τη δυνατότητα της δημοκρατίας να βασίζεται στους «ενεργούς πολίτες». β. Η αλλαγή στις σχέσεις των δύο φύλων δεν εντάσσεται στις ειρηνικές επαναστάσεις. γ. Η μακροβιότητα της δημοκρατίας προϋποθέτει ανάλογη στάση ζωής. δ. Ο φανατισμός και η βία βρίσκονται στον αντίποδα της ανοχής. ε. Στόχος των δημοκρατικών πολιτευμάτων δεν είναι η ειρηνική επίλυση των κοινωνικών συγκρούσεων. Μονάδες 10 

Β2. α. Να εντοπίσετε στο κείμενο δύο περιπτώσεις επίκλησης στην αυθεντία (μονάδες 2). β. Για ποιον λόγο χρησιμοποιεί ο συγγραφέας την επίκληση σε κάθε μία περίπτωση; Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας με στοιχεία από το κείμενο (μονάδες 4).

 

Μονάδες 6 

Β3. α. Να ξαναγράψετε κάθε μία από τις παρακάτω προτάσεις της τρίτης παραγράφου, αντικαθιστώντας την υπογραμμισμένη λέξη με μία άλλη, σημασιολογικά ισοδύναμη: 1. «… δεν ξεχνώ τη διδαχή του Καρλ Πόπερ …». 2. «… γίνονται αντικείμενα χλευασμού …». 3. «… εισήγαγαν στην ιστορία τρόπους συμβίωσης …». 4. «… αυτός που μας αντιπολιτεύεται …». Μονάδες 4

 

β. Σε κάθε ένα από τα παρακάτω αποσπάσματα, να αναγνωρίσετε τη λειτουργία της γλώσσας στις υπογραμμισμένες φράσεις (μονάδες 2) και να αποδώσετε τη σημασία τους μονολεκτικά ή περιφραστικά (μονάδες 4): 1. «… ο Χέγκελ χαρακτήρισε την Ιστορία ως “απέραντο σφαγείο” …» (5η παράγραφος). 2. «… η μικρή φλόγα της λογικής που φωτίζει την πορεία μας.» (6η παράγραφος). Μονάδες 6 ΣΥΝΟΛΟ ΜΟΝΑΔΩΝ 10 

Β4. α. Στα υφολογικά χαρακτηριστικά του δοκιμίου συμπεριλαμβάνονται τα παρακάτω: 1. σύνθετη δομή προτάσεων που επιτυγχάνεται με τη χρήση υποτακτικού λόγου, και 2. κάποια προφορικότητα στο ύφος που δείχνει διάθεση του δοκιμιογράφου να επικοινωνήσει με τον αναγνώστη.

 

Για κάθε ένα από τα παραπάνω χαρακτηριστικά να εντοπίσετε στο κείμενο δύο (2) παραδείγματα και να τα μεταφέρετε στο τετράδιό σας. Μονάδες 4 

β. Να εξηγήσετε τη χρήση του σημείου στίξης της παρένθεσης που βρίσκεται στην 5η παράγραφο: «… (η fraternité της Γαλλικής επανάστασης) …». Μονάδες 2 

γ. Στην παρακάτω φράση να αναγνωρίσετε το είδος της σύνταξης (ενεργητική – παθητική) (μονάδα 1) και να το μετατρέψετε στο άλλο είδος (μονάδες 2): «… Μόνο η δημοκρατία επιτρέπει τη διαμόρφωση και την εξάπλωση ειρηνικών επαναστάσεων …». 

Μονάδες 3 ΣΥΝΟΛΟ ΜΟΝΑΔΩΝ 9 

Γ1. «Για να διατηρούν τις βασικές τους αρχές, οι σύγχρονες δημοκρατίες βασίζονται στη δράση των ενεργών πολιτών» είναι το θέμα αφιερώματος στην ηλεκτρονική εφημερίδα του σχολείου σου. Σε ένα άρθρο 500-600 λέξεων να παρουσιάσεις τεκμηριωμένα τις θέσεις σου για το θέμα, εστιάζοντας: α. στις ενέργειες με τις οποίες ο πολίτης κάνει πράξη τη δημοκρατία στην καθημερινότητά του, και β. στις δράσεις με τις οποίες το σχολείο μπορεί να συμβάλλει στη διαμόρφωση ενεργών πολιτών με δημοκρατικό ήθος.

 

Δείτε παρακάτω τις απαντήσεις από τα Φροντιστήρια Πουκαμισάς:

 

Α1. Ο συγγραφέας αναφέρεται στις αξίες που χαρακτηρίζουν τη δημοκρατία. Επιχειρώντας να απαντήσει σε ερώτημα των νέων για τους ενεργούς πολίτες, απαριθμεί τα ιδανικά που την καθορίζουν. Προβάλλει, έτσι, την ανοχή στις διαφορετικές πεποιθήσεις και την έλλειψη βίας στις δημοκρατικές κοινωνίες. Σε αυτές, οι πολίτες αντικαθιστούν τους εκπροσώπους τους ειρηνικά, σύμφωνα με τη διδαχή του Κάρλ Πόπερ, και η αντιπαράθεση πραγματώνεται με σεβασμό. Επιπλέον, επισημαίνει πως μόνο στη δημοκρατία επικρατεί η ελευθερία ιδεών και οι ανανεωτικές τάσεις, που οδηγούν σε κοινωνικές επαναστάσεις. Καταληκτικά, σε αντίθεση με την ιστορία της ανθρωπότητας, όπως την παρουσιάζει ο Χέγκελ, παραθέτει το ιδανικό της αδελφοσύνης, που συμβάλλει στη συνεπή και λογική δράση των λαών.

 

Β1. Σωστό, λάθος, σωστό, σωστό, λάθος

 

Β2. α) 
-«Ποτέ μου δεν ξεχνώ… αιματοχυσίες»: Ο συγγραφέας αναφέρεται στον Κ. Πόπερ προκειμένου να ενισχύσει «το ήθος του», δηλαδή την αξιοπιστία των θέσεών του ότι η δημοκρατική εξουσία διακρίνεται από το ιδανικό της μη βίας. 
-«Στο έργο του… απέραντο σφαγείο»: Για τον ίδιο λόγο ο συγγραφέας χρησιμοποιεί την αυθεντία, ώστε να πείσει ότι η ανθρώπινη ιστορία είναι γεμάτη βίαιες συγκρούσεις.

 

Β3. α) Συμβουλή / διδασκαλία, εμπαιγμού, συνύπαρξης, αντιπαρατίθεται 
β) «απέραντο σφαγείο» - μεταφορική λειτουργία της γλώσσας - βίαιη – φονική σύγκρουση

«… η μικρή … φωτίζει την πορεία μας» - μεταφορική λειτουργία της γλώσσας  οδηγεί – κατευθύνει – ορίζει τη ζωή μας

 

B4. α) 1. 2η παράγραφος: «Αν σήμερα… με τη βία» - Υποτακτικός λόγος

3η παράγραφος: «Οι τυπικοί κανόνες … χρήση βίας» - Υποτακτικός λόγος

2. 1η παράγραφος: «Αφού η δημοκρατία… πολίτες»; - Προφορικότητα στον λόγο (ερώτηση) 1η παράγραφος: «Θέλετε… απαριθμήσουμε;» - Προφορικότητα στον λόγο (ερώτηση – β’ πληθυντικό πρόσωπο)

β) Η παρένθεση χρησιμοποιείται από τον συγγραφέα για την παράθεση μιας επεξηγηματικής πληροφορίας.

γ) Η σύνταξη είναι ενεργητική / Μετατροπή σε παθητική σύνταξη: Η διαμόρφωση και η εξάπλωση ειρηνικών επαναστάσεων επιτρέπεται μόνο από τη δημοκρατία

 

Γ1. Τίτλος: Ο ενεργός πολίτης: πυλώνας της δημοκρατίας

 

Πρόλογος: Οι τελευταίες εκλογικές αναμετρήσεις έδειξαν ότι σημαντικός αριθμός πολιτών προτιμά να απέχει απο τα κοινά και ότι το «κόμμα του κανενός» συνεχώς διογκώνεται. Ετσι όμως η δημοκρατία υποβαθμίζεται και παράλληλα η ποιότητα ζωής των πολιτών. Η δημοκρατία ωστόσο είναι τρόπος ζωής και αξία που ο πολίτης πρέπει να διεκδικεί και να εφαρμόζει στην καθημερινότητά του. Το σχολείο οφείλει να προετοιμάσει τους μαθητές να αναλάβουν τον πολιτικό τους ρόλο και να τους εμφυσήσει το ιδανικό της δημοκρατίας και το αγωνιστικό φρόνημα που απαιτείται για τη διεκδίκησή της. 

Ζητούμενο 1ο: Ενέργειες με τις οποίες ο πολίτης κάνει πράξη τη δημοκρατία στην καθημερινότητά του

 

• Επιδίωξη της διαβίου παιδείας νοητική εγρήγορση, κριτική σκέψη, ευθυκρισία (Η ποιότητα της δημοκρατίας φανερώνεται στην αντιληπτική ικανότητα των πολιτών)
• Ενημέρωση πολύπλευρη, πλουραλιστική για τις εξελίξεις σε κάθε επίπεδο της κοινωνικής ζωής.
• Στο πλαίσιο των σχέσεων του, φιλικές, οικογενειακές, συνεργασίας διάλογος, γόνιμη αντιπαράθεση απόψεων, απομάκρυνση από κάθε λογής δογματισμό και ακρότητα. Υπερασπίζεται με παρρησία την άποψή του. Εργάζεται όχι μόνο για το προσωπικό όφελος αλλά και για το κοινωνικό καλό. Ασχολείται με τον συνδικαλισμό και τη διεκδίκηση των εργασιακών δικαιωμάτων
• Συμμετέχει στις εκλογικές διαδικασίες σε κάθε επίπεδο, εθνικές εκλογές, τοπική αυτοδιοίκηση, ευρωεκλογές ως ψηφοφόρος αλλά και ως υποψήφιος.
• Συμμετέχει στην κοινωνία των πολιτών, σε εθελοντικές δράσεις, διαμαρτυρίες για παραβιάσεις δικαιωμάτων, υποστήριξη των ευάλωτων ομάδων πληθυσμού.

Ζητούμενο 2ο: Δράσεις με τις οποίες το σχολείο μπορεί να συμβάλλει στη διαμόρφωση ενεργών πολιτών με δημοκρατικό ήθος

 

• Ενεργοποίηση του θεσμού των μαθητικών κοινοτήτων. Εξοικείωση των μαθητών με τις διαδικασίες του ψηφίζειν και ψηφίζεσθαι, της ιεράρχησης κριτηρίων, της ανάληψης πρωτοβουλιών με σκοπό το κοινό όφελος.
• Δημιουργία σχολικών «ομάδων φιλίας». Σκοπός η συνεργασία μαθητών, δασκάλων, γονέων με σκοπό την αντιμετώπιση της ενδοσχολικής βίας και των διακρίσεων στα πλαίσια του σχολείου. H δημοκρατία δεν ανέχεται τη βία.
• Σχολικός εθελοντισμός. Δημιουργία ομάδων με σκοπό την οικειοθελή προσφορά συστηματικής βοήθειας σε ανθρωπιστικό, οικολογικό, πολιτιστικό επίπεδο. Συνεργασία με μη κερδοσκοπικούς οργανισμούς. Πραγμάτωση της πορείας από το «εγώ στο εμείς».
• Συνεργασία με την τοπική αυτοδιοίκηση, το δήμο ή την κοινότητα στην οποία ανήκουν και ανάληψη πρωτοβουλιών για θέματα που αφορούν το δήμο π.χ. εκστρατείες ενημέρωσης για κοινωνικά, οικολογικά και πολιτιστικά θέματα.
• Δημιουργία σχολικής εφημερίδας, σχολικού ιστολογίου με σκοπό την εξοικείωση των μαθητών με την ελεύθερη έκφραση των απόψεών τους και τη γόνιμη αντιπαράθεση.
• Διοργάνωση εκδηλώσεων, ενημερωτικών, ψυχαγωγικών, πολιτιστικών. Σκοπός η ευαισθητοποίηση των μαθητών για θέματα που τους αφορούν άμεσα, κοινωνικά προβλήματα, διεθνείς καταστάσεις.
• Επισκέψεις σε ιδρύματα φιλοξενίας ΑΜΕΑ, ηλικιωμένων, καταυλισμούς προσφύγων προκειμένου να συνειδητοποιήσουν οι μαθητές τα προβλήματα ευάλωτων ομάδων και να ευαισθητοποιηθούν για αυτά.

 

Επίλογος: Είναι ανάγκη, κατά συνέπεια, η δημοκρατία να γίνει βίωμα και τρόπος ζωής γιατί από την ποιότητά της εξαρτάται η ομαλή συμβίωση των πολιτών και η εξέλιξη της ζωής και του πολιτισμού. Το σχολείο, γι’ αυτό το λόγο έχει χρέος να προετοιμάσει τους μαθητές για την ανάληψη του πολιτικού τους ρόλου και τη συμμετοχή.

 

Υπενθυμίζεται ότι οι Πανελλήνιες 2019 ξεκίνησαν με το μάθημα των Νέων Ελληνικών για τα ΕΠΑΛ στις 6 Ιουνίου, ενώ για τα ΓΕΛ οι εξετάσεις έκαναν πρεμιέρα σήμερα 7 Ιουνίου.

 

Από του χρόνου, σύμφωνα με τα όσα προβλέπει, μεταξύ άλλων, ο πρόσφατα ψηφισθείς νόμος Γαβρόγλου για το νέο σύστημα εισαγωγής στα ΑΕΙ, θα υπάρχει δυνατότητα εισαγωγής σε ορισμένες σχολέςχωρίς Πανελλαδικές Εξετάσεις, οι Ομάδες Προσανατολισμού (ΟΠ) θα είναι τέσσερις, όσα δηλαδή και τα επιστημονικά πεδία, ενώ θα διεξάγονται εξετάσεις για το απολυτήριο σε ομάδες σχολείων.